Carmen (1875)

Carmen is an opera in four acts by French composer Georges Bizet. The libretto was written by Henri Meilhac and Ludovic Halévy, based on a novella of the same title by Prosper Mérimée. The opera was first performed at the Opéra-Comique in Paris on 3 March 1875, where its breaking of conventions shocked and scandalized its first audiences. Bizet died suddenly after the 33rd performance, unaware that the work would achieve international acclaim within the following ten years. Carmen has since become one of the most popular and frequently performed operas in the classical canon; the "Habanera" from act 1 and the "Toreador Song" from act 2 are among the best known of all operatic arias.

Prosper Mérimée, whose novella Carmen of 1845 inspired the opera

The opera is written in the genre of opéra comique with musical numbers separated by dialogue. It is set in southern Spain and tells the story of the downfall of Don José, a naïve soldier who is seduced by the wiles of the fiery gypsy Carmen. José abandons his childhood sweetheart and deserts from his military duties, yet loses Carmen's love to the glamorous torero Escamillo, after which José kills her in a jealous rage. The depictions of proletarian life, immorality, and lawlessness, and the tragic death of the main character on stage, broke new ground in French opera and were highly controversial.

Georges Bizet, photograph by Étienne Carjat, 1875

After the premiere, most reviews were critical, and the French public was generally indifferent. Carmen initially gained its reputation through a series of productions outside France, and was not revived in Paris until 1883; thereafter it rapidly acquired popularity at home and abroad. Later commentators have asserted that Carmen forms the bridge between the tradition of opéra comique and the realism or verismo that characterised late 19th-century Italian opera.

Pencil sketch of Ludovic Halévy, who with Henri Meilhac wrote the libretto for Carmen

The music of Carmen has since been widely acclaimed for brilliance of melody, harmony, atmosphere, and orchestration, and for the skill with which Bizet musically represented the emotions and suffering of his characters. After the composer's death, the score was subject to significant amendment, including the introduction of recitative in place of the original dialogue; there is no standard edition of the opera, and different views exist as to what versions best express Bizet's intentions. The opera has been recorded many times since the first acoustical recording in 1908, and the story has been the subject of many screen and stage adaptations.

Lithograph of act 1 in the premiere performance, by Pierre-Auguste Lamy, 1875

Carmen là một vở opera gồm bốn màn của nhà soạn nhạc Pháp Georges Bizet. Lời nhạc được viết bởi Henri Meilhac và Ludovic Halévy, dựa trên một cuốn tiểu thuyết cùng tên của Prosper Mérimée. Vở opera lần đầu tiên được trình diễn tại Opéra-Comique ở Paris ngày 3 tháng 3 năm 1875, nơi nó đã gây sốc khi phá vỡ các thông lệ và làm xáo trộn từ những lớp khán giả đầu tiên. Tác giả Bizet đã chết đột ngột sau buổi diễn thứ 33, nhưng ông đâu biết được rằng tác phẩm của mình sẽ được cả thế giới hoan nghênh mười năm sau đó. Vở Carmen đã trở thành một trong những vở opera phổ biến nhất và được trình diễn thường xuyên trong kịch tác cổ điển; khúc "Habanera" từ màn 1 và "Toreador Song" từ màn 2 là một trong những aria opera nổi tiếng nhất. 

Vở opera được viết bằng thể loại opéra comique với phần âm nhạc được phân cách bằng lời thoại. Bối cảnh ở miền nam Tây Ban Nha và câu chuyện kể về sự suy sụp của Don José, một sĩ quan chất phác bị quyến rũ bởi sự cám dỗ của cô ả dân gypsy bốc lữa - Carmen. José từ bỏ người yêu thời niên thiếu và những công lao của mình trong quân đội để chạy theo cô nàng Carmen, nhưng khi mất đi tình yêu của Carmen vì tay đấu bò hào nhoáng Escamillo, đã dẫn đến việc José giết cô ả trong cơn thịnh nộ ghen tuông. Những miêu tả về cuộc sống vô sản, vô đạo đức và vô luật pháp, và cái chết thảm khốc của nhân vật chính trên sân khấu, đã phá vỡ nền móng mới trong nền nhạc Opera Pháp và đã gây ra nhiều tranh cãi.

Sau buổi diễn ra mắt, hầu hết các bài phê bình đều có ý chỉ trích, và công chúng Pháp tỏ ra thờ ơ lãnh đạm. Vở Carmen chỉ lần đầu giành được tăm tiếng khi thông qua một loạt các buổi diễn ngoài nước Pháp, và mãi đến 1883 mới được hồi sinh lại ở Paris; sau đó nó nhanh chóng nổi tiếng cả trong và ngoài nước. Các nhà bình luận sau đó đã khẳng định rằng Carmen đã tạo thành cầu nối giữa truyền thống của opéra comique và phong cách hiện thực hay verismo đặc trưng cho nền opera Ý cuối thế kỷ 19.

Âm nhạc của Carmen đã được hoan nghênh vì sự sáng chói của giai điệu, sự hòa hợp, bầu không khí và dàn nhạc phối, và cho kỹ năng âm nhạc mà Bizet đã thể hiện cùng cảm xúc của nhân vật. Sau cái chết của nhà soạn nhạc, thang điểm đánh giá đã được thay đổi đáng kể, bao gồm việc giới thiệu bản ghi nhớ thay cho cuộc đối thoại ban đầu; không có phiên bản tiêu chuẩn của vở opera, và các quan điểm khác nhau được tồn tại như ấy là những phiên bản thể hiện rõ nhất chủ định của Bizet. Vở opera đã được ghi lại nhiều lần kể từ khi thực hiện đầu tiên vào năm 1908, và câu chuyện đó đã là chủ đề của nhiều sự thay đổi trên màn ảnh và sân khấu.

Carmen-Habanera Act I

Carmen được dịch ra nhiều ngôn ngữ và trở thành một trong những vở nhạc kịch được công diễn nhiều nhất trên thế giới. Tại Nhà hát Opéra Comique, Carmen đã đạt tới 2.271 đêm diễn vào năm 1938, khi kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Bizet. Riêng Nhà hát Newyork Metropolitan Opera đã đạt tới 1.000 đêm diễn vào năm 2011. Không những vậy, với âm nhạc quyến rũ và đầy kịch tính, Carmen còn được chuyển thể sang nhiều loại hình nghệ thuật khác như ballet, tổ khúc giao hưởng...Đến nay, vở nhạc kịch đã trở thành nguồn cảm hứng cho ra đời hơn 30 bộ phim và nhiều phiên bản cho sân khấu ballet, tổ khúc âm nhạc. 

Carmen - La Chanson Bohême Act II

Một số nhà soạn nhạc cổ điển đã sử dụng các chủ đề từ Carmen làm cơ sở cho các tác phẩm của riêng mình. Một số trong số đó, như Carmen Fantasy của Pablo de Sarasate (1883) cho violin và dàn nhạc, Carmen Fantasie của Franz Waxman (1946) cho violin và dàn nhạc và Variations on a theme from Carmen Vladimir Horowitz cho piano solo là những tác phẩm bậc thầy trong truyền thống phóng tác trên những chủ đề opera. Ferruccio Busoni đã viết một bản Sonatina (No. 6) cho piano với tên gọi Fantasia da camera super Carmen (1920), có sử dụng những chủ đề từ vở opera. Cũng có hai tổ khúc âm nhạc được sáng tác trực tiếp dựa trên vở opera của Bizet, thường được ghi âm và trình diễn trong những buổi hoà nhạc giao hưởng. Năm 2015 là tròn 140 năm vở nhạc kịch Carmen được công diễn lần đầu và cũng là 140 năm ngày mất của nhà soạn nhạc Georges Bizet.