Tên "phượng vĩ" là chữ ghép Hán Việt - "phượng vỹ" có nghĩa là đuôi của con chim phượng. Đây có thể là một hình thức đặt tên gọi theo cảm xúc vì các lá phượng vỹ nhất là các lá non trông giống như hình vẽ đuôi của loài chim phượng. Phượng vĩ có nguồn gốc từ Madagascar, tại đó người ta tìm thấy nó trong các cánh rừng ở miền tây Malagasy. Trong điều kiện hoang dã, nó là loài đang nguy cấp, nhưng nó được con người trồng ở rất nhiều nơi. Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng râm trong điều kiện nhiệt đới, do thông thường nó có thể cao tới một độ cao vừa phải (khoảng 5 m, mặc dù đôi khi có thể cao tới 12 m) nhưng có tán lá tỏa rộng và các tán lá dày đặc của nó tạo ra những bóng mát. Trong những khu vực với mùa khô rõ nét thì nó rụng lá trong thời kỳ khô hạn, nhưng ở những khu vực khác thì nó là loài cây thường xanh. Cánh hoa của phượng vĩ lớn, với 4 cánh hoa tỏa rộng màu đỏ tươi hay đỏ hơi cam, dài tới 8 cm, còn cánh hoa thứ năm mọc thẳng, cánh hoa này lớn hơn một chút so với 4 cánh kia và lốm đốm màu trắng/vàng hoặc cam/vàng (cũng có khi trắng/đỏ). Thứ flavida nguồn gốc tự nhiên có hoa màu vàng (kim phượng).
1. Giới (regnum) Plantae
2. Bộ (ordo) Fabales
3. Họ (familia) Fabalceae
4. Chi (genus) Delonix
5. Loài (species) D. regia
6. Danh pháp Delonix regia
Quả là loại quả đậu có màu nâu sẫm khi chín, dài tới 60 cm và rộng khoảng 5 cm; tuy nhiên, các hạt riêng rẽ lại nhỏ và cân nặng trung bình chỉ khoảng 0,4 g, hạt to cỡ hai ngón tay út, hạt ăn rất bùi và ngon. Các lá phức có bề ngoài giống như lông chim và có màu lục sáng, nhạt đặc trưng. Nó là loại lá phức lông chim kép: Mỗi lá dài khoảng 30–50 cm và có từ 20 đến 40 cặp lá chét sơ cấp hay lá chét lông chim lớn, và mỗi lá chét lông chim lớn lại được chia tiếp thành 10-20 cặp lá chét thứ cấp hay lá chét con. Phượng vĩ cần khí hậu nhiệt đới hay cận nhiệt đới để phát triển tốt, nhưng nó có thể chịu được các điều kiện khô hạn và đất mặn. Cây tái sinh hạt và chồi đều mạnh, có thể phát triển tốt trên mọi loại địa hình: ven biển, đồi núi, trung du. Cây thuộc loại ưa sáng, mọc khoẻ, phát triển nhanh, không kén đất, rất dễ gây trồng. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là tuổi thọ không cao: cây trồng trên đường phố chỉ 30 tuổi là đã già cỗi, thân có dấu hiệu mục rỗng, sâu bệnh, nấm bắt đầu tấn công. Còn cây trồng trong công viên, trường học thì có thể có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 40-50 năm tuổi.
Phượng vĩ được trồng khá phổ biến tại khu vực Caribe. Tại Hoa Kỳ, nó được trồng ở khu vực Florida, thung lũng Rio Grande ở miền nam Texas, các sa mạc ở Arizona (đến tận Tucson, Arizona) và California, Hawaii, Puerto Rico, quần đảo Virgin và Guam. Nó là loài cây biểu tượng chính thức của quần đảo Bắc Mariana (CNMI). Phượng vĩ được coi là đã thích nghi với thủy thổ ở nhiều khu vực mà người ta trồng nó, và bị coi là loài xâm hại tạiÚc, một phần là do các bóng râm cũng như bộ rễ của nó đã ngăn cản sự phát triển của nhiều loài thực vật bản địa mọc dưới tán lá của nó. Nó cũng được tìm thấy tại Ấn Độ, tại đây người ta gọi nó là gulmohar.
Tại Việt Nam, phượng vĩ được người Pháp du nhập vào trồng khoảng những năm cuối thế kỷ 19 tại các thành phố lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn. Hiện nay phượng vĩ là loài cây được trồng rộng rãi từ miền Bắc vào miền Nam trên vỉa hè, công viên, trường học. Thành phố Hải Phòng còn được gọi là thành phố Hoa phượng đỏ; nơi đây hoa phượng được trồng khắp nơi, có cả một công viên hoa phượng ngay trung tâm thành phố, có lễ hội hoa phượng diễn ra vào tháng 5 rất độc đáo. Quả phượng vĩ được sử dụng tại khu vực Caribe trong vai trò của bộ gõ âm nhạc với tên gọi: shak-shak hay maraca. Gỗ thuộc loại trung bình, dùng trong xây dựng,đồ gỗ dân dụng, đóng hòm, xẻ ván. Cây cho vỏ và rễ làm thuốc hạ nhiệt,chống sốt. Vỏ cây có thể sắc nước uống trị sốt rét, đầy bụng, tê thấp, giảm huyết áp. Lá trị tê thấp và đầy hơi. Tại Việt Nam, phượng vĩ là biểu tượng gắn liền với tuổi học trò, do mùa nở hoa của nó trùng với thời điểm kết thúc năm học, mùa chia tay của nhiều thế hệ học trò. Do vậy, nó gắn liền với nhiều kỷ niệm buồn vui của tuổi học trò, và vì thế người ta gắn cho nó tên gọi "hoa học trò".
Delonix regia is a species of flowering plant in the bean family Fabaceae, Subfamily Caesalpinioideae. It is noted for its fern-like leaves and flamboyant display of flowers. In many tropical parts of the world it is grown as an ornamental tree and in English it is given the name Royal Poinciana or Flamboyant. It is also one of several trees known as Flame tree. This species was previously placed in the genus Poinciana, named for Phillippe de Longvilliers de Poincy, the 17th century governor of Saint Christophe (Saint Kitts). It is a non nodulating legume. Delonix regia is endemic to the Madagascar's dry deciduous forests but has been introduced into tropical and sub-tropical regions worldwide. In the wild it is endangered, but it is widely cultivated elsewhere.
Royal Poinciana seeds after soaking them in water for 6 days The Royal Poinciana is regarded as naturalised in many of the locations where it is grown. It is a popular street tree in the suburbs of Brisbane, Australia. The tree is also found in India, where it is referred to as the Gulmohar, or Gul Mohr. In West Bengal(India) and Bangladesh it is called Krishnachura. The town of Peñuelas, Puerto Rico, located about 12 miles or 19 kilometers west of Ponce, is nicknamed "El Valle de los Flamboyanes" ("The Valley of the Poinciana Trees"), as many Flamboyant trees are found along the surrounding Río Guyanes, Río Macana, and Río Tallaboa Rivers. The Royal Poinciana requires a tropical or near-tropical climate, but can tolerate drought and salty conditions. It prefers an open, free-draining sandy or loamy soil enriched with organic matter.
The tree does not like heavy or clay soils and flowers more profusely when kept slightly dry. The flowers of Delonix regia are large, with four spreading scarlet or orange-red petals up to 8 cm long, and a fifth upright petal called the standard, which is slightly larger and spotted with yellow and white. They appear in corymbs along and at the ends of branches. The naturally occurring variety flavida (Bengali: Radhachura) has yellow flowers. The pods are green and flaccid when young and turn dark-brown and woody. They can be up to 60 cm long and 5 cm wide. The seeds are small, weighing around 0.4 g on average. The compound leaves have a feathery appearance and are a characteristic light, bright green and are doubly pinnate. Each leaf is 30–50 cm long with 20 to 40 pairs of primary leaflets or pinnae, each divided into 10–20 pairs of secondary leaflets or pinnules.
In addition to its ornamental value, it is also a useful shade tree in tropical conditions, because it usually grows to a modest height (mostly 5 meters, but it can reach an maximum height of 12 meters) but spreads widely, and its dense foliage provides full shade. In areas with a marked dry season, it sheds its leaves during the drought, but in other areas it is virtually evergreen. In the continental United States, it grows in South Florida, Central Florida, the Rio Grande Valley of South Texas, ranging from the low deserts of Southern Arizona (to as high as Tucson), and Southern California. It is much loved in the Caribbeanandis featured in many Dominican & Puerto Rican paintings. It can also be found in The Bahamas, Cuba, Haiti, Hawaii, Mexico (especially in the Yucatan peninsula), Nicaragua, U.S. Virgin Islands, Guam, Canary Islands, the Commonwealth of the Northern Mariana Islands, where it is the official tree of the islands and Israel. It is the national flower of St. Kitts and Nevis.
In Mauritius andLa Réunion it announces the coming of the new year. It is very widely grown in the Northern Australia (the southern extremes previously limited to South EastQueensland, although it now grows and blooms successfully in Sydney with flowering trees identified in the suburbs of Petersham, Parramatta, Guildford, Warwick Farm and Kurmond), Hong Kong, Paraguay, Peru, Cyprus, Malta, Thailand, Philippines, Sri Lanka and southern China. It is the official tree in Vietnam, Tainan, Taiwan; Xiamen,Fujian Province, People's Republic of China; and Shantou, Canton Province, People's Republic of China. National Cheng Kung University, a university located in Tainan, put Royal Poinciana on its emblem. It also grows throughout southern Brazil, with ornamental trees in Rio Grande do Sul (Canoas and Porto Alegre). In Vietnam, this tree is called "Phượng vỹ", or phoenix's tail, and is a popular urban tree in much of Vietnam. Its flowering season is May-July, which coincides with the end of the school year in Vietnam. Because of this timing, the flower of Poinciana is sometimes called the "flower of pupil".
No comments:
Post a Comment