Ha Tien

 

Ha Tien is a large seaside town in Kien Giang Province in Southern Vietnam. It is at the western end of the Mekong Delta close to the Cambodian border. Ha Tien is a popular tourist site of the region thanks to its beautiful beaches and landscapes. Ptolemy's Geography identified a town there as Akadra and that it was the port for the Cambodian district of Pithonobaste - Banteay Meas, all this being part of the Kingdom of Funan. The local capital of this district, also called Banteay Meas, was not on the coast, but located about a day's journey up the Giang-thành river. The name Banteay Meas, referred to the bamboo fortifications once used about the town. The town of Hà Tiên was originally known under the Khmer, name of Piem or Peam, the Khmer for "port", "harbour" or "river mouth", while the Vietnamese called it Mang-Kham, from the Vietnamese term for the Khmers, "mang". It was through this port that Buddhism is said to have reached Cambodia, brought there by chance when a ship carrying Buddhaghosa was blown there by a storm in 415 AD. Many works incorrectly referred to Hà-Tiên as “Panthaimas", the early name of the district in which it was located. It was variously spelled as Panday-mas (Khmer), Ponteamass (English), Phutthaimat or Banthaimat, Ponthiamas or Pontheaymas (French), Pontiano (Robert’s Map, 1751), Panthai-mas, Bantaimas, Pontiamas, Pontaimas, Bantay-mas, Banteay M’eas, Pontiamas, Pontiamasse, Po-taimat, and infinite other variations. Ha Tien was established by a small group of Chinese people, mostly men who supported the Ming Dynasty and were opposed to the Qing Dynasty, led by Mo Jiu (Mạc Cửu). When they arrived in Đàng Trong (as southern Vietnam was called while under the rule of the Nguyễn lords), the Nguyễn lords ordered the king of Cambodia (then a vassal state of Đàng Trong) to grant land to these Chinese people. These people built markets in this place and turned it into a busy business town. Vietnamese people gradually arrived there. This town later was merged into Vietnamese territory when Mo Jiu delivered its sovereignty to the Nguyễn Lords. Mo Jiu was then conferred the position of ruler of this town. It was at this time that the name Hà Tiên, referring to the guardian deity of the Giang Thành river, was conferred on the town by the Emperor Minh Vương.

Hà Tiên là một thị trấn ven biển lớn ở tỉnh Kiên Giang thuộc miền Nam Việt Nam. Nằm ở phía tây của đồng bằng sông Cửu Long gần biên giới Campuchia. Hà Tiên là một địa điểm du lịch nổi tiếng của vùng nhờ những bãi biển đẹp và cảnh quan hùng vĩ giữa núi đồi sông nước. Theo "Địa lý học" của Claudius Ptolemy đã xác định ở đó có một thị trấn là Akadra là cảng của huyện Pithonobaste - Banteay Meas của Campuchia, tất cả đều là một phần của Vương quốc Funan (Phù Nam). Thủ phủ của địa phương này, còn được gọi là Banteay Meas, không nằm trên bờ biển, nhưng nằm cách một ngày trên sông Giang Thành. Cái tên Banteay Meas, đã đề cập đến công trình bảo vệ bằng tre đã từng được sử dụng trong thành phố. Thị xã Hà Tiên ban đầu được biết đến dưới tên Khmer, là Piem hay Peam, người Khmer đặt cho "cảng", "bến cảng" hay "cửa sông", trong khi người Việt Nam gọi nó là Mang-Kham, từ tiếng Việt gọi người Khmer, "Mang". Thông qua cảng này mà Phật giáo được cho là đã đến Campuchia khi một chiếc thuyền chở Buddhaghosa bị một trận bão thổi vào năm 415 sau Công nguyên. Nhiều nghiên cứu không chính xác được gọi đến Hà Tiên là "Panthaimas", tên gọi sớm của huyện mà nó được đặt. Nó còn được gọi là Panday-mas (Khmer), Ponteamass (tiếng Anh), Phutthaimat hay Banthaimat, Ponthiamas hoặc Pontheaymas (Tiếng Pháp), Pontiano (Bản đồ của Robert, 1751), Panthai-mas, Bantaimas, Pontiamas, Pontaimas, Bantay-mas, Banteay M'eas, Pontiamas, Pontiamasse, Po-taimat và nhiều biến thể khác. Hà Tiên được thành lập bởi một nhóm người Trung Quốc, chủ yếu là những người ủng hộ triều đại nhà Minh và đã chống lại triều đại nhà Thanh, đứng đầu là Mo Jiu (Mạc Cửu), khi họ đến Đàng Trong (tên gọi miền Nam dưới thời chúa Nguyễn), các chúa Nguyễn đã ra lệnh cho vua Campuchia (sau đó là một nhà chư hầu của Đàng Trong) trao đất cho nhóm dân Trung Quốc này, họ đã xây dựng chợ búa, tụ tập buôn bán và biến nó thành một thị trấn kinh doanh nhộn nhịp. Về sau nó được sáp nhập vào lãnh thổ Việt Nam khi Mạc Cửu trao lại chủ quyền cho các chúa Nguyễn và Mạc Cửu đã được giao vị trí là người cai quản thị trấn này. Chính tại thời điểm đó, cái tên Hà Tiên (Thần Sông - River Spirit) được đề cập đến như là vị thần tiên giám hộ của dòng sông Giang Thành mà Hoàng đế Minh Vương trao cho thị trấn.

Sông Giang Thành bắt nguồn từ Vương quốc Campuchia, xưa người Khmer gọi sông này là Prêk Ten, vì bên cạnh nó có một thôn ấp cổ tên là Tà Ten. Sông chảy vào Việt Nam theo hướng Bắc Nam, dài khoảng 23 km, rồi đổ vào vũng Đông Hồ ở thị xã Hà Tiên, trước khi ra vịnh Thái Lan. Sông Giang Thành nối liền với kênh Vĩnh Tế, tạo thành tuyến đường thủy quan trọng từ thị xã Châu Đốc đến thị xã Hà Tiên. Nó cũng góp phần đưa nước ngọt từ sông Hậu về tỉnh Kiên Giang phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt. Chỗ sông Giang Thành và kênh Vĩnh Tế gặp nhau gọi là ngã ba Giang Thành; và đây chính là một thắng cảnh của trấn Hà Tiên xưa, mà Mạc Thiên Tứ đã chọn làm đầu đề trong "Giang Thành dạ cổ". Thời Mạc Thiên Tứ cai quản trấn Hà Tiên, ông đã cho xây dựng ở Giang Thành một lũy đất dài 17 km, rộng khoảng 1m; chạy dài từ bờ sông đến chân núi Châu Nham, và cho đặt vài đồn canh phòng nhằm ngăn chặn sự xâm lấn của quân Chân Lạp dưới thời vua Nặc Bồn...

* Claudius Ptolemy là một nhà bác học Hy Lạp xuất xứ từ Tebaida, học hành và làm việc tại Alexandria. Ông viết nhiều tác phẩm trong các lĩnh vực như toán học, thiên văn học, địa lý và âm nhạc. Các quan điểm của ông về cấu trúc của thế giới đã làm nền tảng cho thuyết địa tâm trong nhiều thế kỷ, một học thuyết mà đến đời Nicolaus Copernicus mới bị đánh đổ. Ptolemaeus cũng là tác giả của sơ đồ chuyển động của các thiên thể với sự có mặt của tuế sai. Trong tác phẩm mang tựa đề "Địa lý học" của mình (Geographia), ông đã miêu tả tới hơn 3.000 địa danh. Ông cũng soạn ra các nguyên tắc về họa đồ, có ghi trong cuốn sách "Mở đầu về địa lý".
* Buddhaghoṣa là một nhà bình luận và học giả Phật giáo Ấn Độ Theravada thế kỷ thứ 5. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là Visuddhimagga "Path of Purification", một bản tóm lược toàn diện và phân tích sự hiểu biết của Theravada về con đường dẫn đến sự giải phóng của Đức Phật. Những giải thích được cung cấp bởi Buddhaghosa thường là sự hiểu biết chính thống của các kinh điển Theravada kể từ ít nhất là vào thế kỷ XII. Ông thường được các nhà nghiên cứu phương Tây và Theravadins thừa nhận là nhà bình luận quan trọng nhất của Theravada.
* Mạc Thiên Tứ, tự là Sĩ Lân, còn gọi là Mạc Thiên Tích, là danh thần đời chúa Nguyễn. Ông sinh năm Mậu Tuất (1708) và mất năm Canh Tý (1780). Ông là con Tổng binh Mạc Cửu - người được chúa Nguyễn phong là Tông Đức hầu. Khi cha ông qua đời (1735), lúc ấy ông đã 29 tuổi, ông nối nghiệp cha mở mang đất Hà Tiên, được chúa Nguyễn Phúc Trú phong chức Tổng binh Đại đô đốc. Ông tiếp tục sự nghiệp khai khẩn miền Tây Nam Bộ, biến vùng đất Hà Tiên trở thành đất văn hiến, phồn vinh, nhiều lần chống trả lại các cuộc tấn công của các lân bang Xiêm La và Chân Lạp.